GEN. JÓZEF HALLER (1873–1960) – „BŁĘKITNY GENERAŁ”
ORDERY I ODZNACZENIA:
Order Orła Białego
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
Wojskowy Medal Zasługi (Austro-Węgry)
Krzyż Wolności II klasy (Estonia)
Legia Honorowa II klasy (Francja)
Krzyż Wojenny (Francja)
Order Korony Włoch II klasy (Włochy)
Krzyż Wolności II klasy (Estonia)
Order św. Sawy I klasy (Jugosławia)
Józef Haller urodził się w Jurczycach pod Krakowem, w starej patrycjuszowskiej rodzinie o tradycjach niepodległościowych.
Z myślą o nowej walce o wolność Ojczyzny wstąpił do Wojskowej Wyższej Szkoły Realnej w Hranicach (Maehrisch-Weisskirchen),
a następnie do Akademii Wojskowej w Wiedniu na wydział artylerii.
W latach 1895–1910 służył w 11 Pułku Artylerii we Lwowie i Stanisławowie.
Pełnił funkcję instruktora, a następnie komendanta w jednorocznej ochotniczej szkole oficerskiej artylerii.
Przeprowadził reformę nauczania, usuwając zdemoralizowanych zawodowych oficerów ze stanowisk instruktorskich i zastępując
ich ochotnikami.
Wprowadził do szkół oficerskich język polski
powołując się na uchwały parlamentu wiedeńskiego, które dopuszczały częściowe używanie języka polskiego w wojsku
Za osiągnięcie znakomitych wyników otrzymał najwyższe austriackie odznaczenie wojskowe – Wojskowy Medal Zasługi
(Signum Laudis)
W 1912 r. objął stanowisko inspektora w Towarzystwie Kółek Rolniczych,
gdzie zajmował się m.in. organizacją kursów rolniczych
od 1911 r. ruchem skautowym i Towarzystwem Gimnastycznym „Sokół”.
Haller zajmował się tam m.in. militaryzacją „Sokoła”
a także spolszczeniem ruchu skautowego i przekształceniem go w harcerstwo.
Od połowy 1912 r. prowadził intensywną pracę jako instruktor wojskowy: zakładał drużyny „Sokoła”
organizował tajne kursy żołnierskie, podoficerskie i oficerskie dla młodzieży polskiej.
W 1913 r. wraz z kolegami opracował wzory oznak i terminów harcerskich, z których wiele obowiązuje do dzisiaj.
Szczególny wkład wniósł w stworzenie krzyża harcerskiego,
proponując połączenie w nim wzoru krzyża maltańskiego z polskim Orderem Virtuti Militari
Po wybuchu I wojny światowej Haller był głównym organizatorem Legionu Wschodniego powstającego we Lwowie
z połączenia Drużyn Polowych „Sokoła”,
Drużyn Bartoszowych i części Polskich Drużyn Strzeleckich. Pełnił funkcję dowódcy 3 Pułku Piechoty Legionów Polskich.
W lipcu 1916 r. został dowódcą całej II Brygady Legionów Polskich. 15 lutego 1918 r.
protestując przeciwko postanowieniom traktatu brzeskiego
wraz z podległymi mu oddziałami przebił się przez front austriacko-rosyjski pod Rarańczą.
i połączył się z polskimi formacjami w Rosji.
Następnie dowodził 5 Dywizją Strzelców, a wkrótce całym II Korpusem
Po bitwie kaniowskiej, w której podległe mu wojsko zostało rozbite, Haller przedostał się do Kijowa i do Moskwy,
Gdzie stanął na czele Polskiej Komisji Wojskowej.
Po przedostaniu się do Francji (1918) na polecenie Komitetu Narodowego organizował Armię Polską (tzw. Błękitną).
W 1919 r. przybył do Polski na czele 100-tysięcznej armii, która weszła w skład sił zbrojnych odrodzonej Rzeczypospolitej.
Wojsko Hallera wkrótce zostało skierowane na front polsko-ukraiński.
W czerwcu 1919 r. Hallerowi zostało powierzone dowodzenie siłami osłaniającymi południową
Polskę przed realnym zagrożeniem ze strony Niemiec (Front Południowo-Zachodni),
a potem objęcie w posiadanie Pomorza i symboliczne zaślubienie Polski z Bałtykiem (1920).
W 1920 r. Haller przyjął funkcję generalnego inspektora Armii Ochotniczej i został członkiem Rady Ochrony Państwa.
Po zamachu majowym został zwolniony ze służby wojskowej i przeniesiony w stan spoczynku.
Od 3 lipca 1920 r. do 4 lutego 1923 r. przewodniczył Związkowi Harcerstwa Polskiego.
W latach 1922–27 był przedstawicielem Chrześcijańskiej Demokracji w Sejmie.
W 1933 r. odbył podróż do Stanów Zjednoczonych z misją udzielenia pomocy weteranom i inwalidom Błękitnej Armii.
Po wybuchu II wojny światowej przez Rumunię przedostał się do Francji.
Oddał się do dyspozycji tworzącego się rządu gen. Wł. Sikorskiego.
Wszedł w jego skład jako minister bez teki. Ponownie udał się do Ameryki,
by zelektryzować Polonię amerykańską wezwaniem do nowej walki o ocalenie Ojczyzny.
Po demobilizacji osiedlił się na stałe w Londynie.
Umarł jako wygnaniec, legendarny „błękitny generał”, serdeczny rycerz niepodległości
Jego prochy wróciły 23 kwietnia 1993 r. do Polski i ostatecznie spoczęły
w Kościele garnizonowym p.w. Św. Agnieszki w Krakowie.
