I. ORIENTACJE POLITYCZNE PO 1914 ROKU.
Z chwilą wybuchu wojny sytuacja Polaków we wszystkich trzech zaborach była bardzo zróżnicowana. Najwięcej swobody posiadali Polacy zamieszkujący ziemie znajdujące się pod zaborem austriackim. były tam zalegalizowane partie polityczne, a Polacy posiadali swą reprezentację w parlamencie austriackim. Z drugiej strony panowało na tych ziemiach olbrzymie zacofanie gospodarcze i bieda. W zaborze pruskim mimo, iż warunki gospodarcze były o wiele lepsze, a ludzie nie cierpieli takiej biedy, to Polacy byli bardzo dyskryminowani. W zaborze rosyjskim w ostatnich latach poprzedzających wybuch I wojny światowej zaznaczył się dość wyraźny wzrost gospodarczy. Istniały tam też silne tajne organizacje.
Wybuch I wojny światowej otworzył przed Polakami szanse na odzyskanie niepodległości. Jednak droga do jej realizacji była dość różnie postrzegana:
orientacja pro-austriacka - główny przedstawiciel Józef Piłsudski. Uważał on, że należy doprowadzić do powstania przeciwko Rosji, przy mocy armii austriackiej. Jeszcze przed wybuchem wojny w 1908 roku powstał tajny Związek Walki Czynnej (ZWC), którego przywódcą, obok J. Piłsudskiego, został Kazimierz Sosnkowski. W 1910 roku zostały założone organizacje paramilitarne "Strzelec" w Krakowie oraz "Związek Strzelecki" we Lwowie. W 1912 roku powstała zaś Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. W 1914 roku z połączenia Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich powstała Polska Organizacja Wojskowa (POW). Oparciem dla opcji reprezentowanej przez J. Piłsudskiego był powołany w Królestwie Polskim, w Krakowie 16 sierpnia 1914 roku Naczelny Komitet Narodowy z Juliuszem Leo na czele.
orientacja prorosyjska - główny przedstawiciel Roman Dmowski. Uważał on, że tylko przy Rosji Polska ma szansę na odbudowę swojej państwowości. Ważna rolę odgrywały dla niego wspólne korzenie słowiańskie. 15 sierpnia 1917 roku powołał on do życia w Lozannie, Komitet Narodowy Polski, uważany za "oficjalną reprezentację państwa polskiego" przez Anglię, Francję, Włochy i Stany Zjednoczone.
orientacja lewicowa - reprezentowały ją partie Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy oraz Polska Partia Socjalistyczna "Lewica". Partie postrzegały odbudowę państwa polskiego w oparciu o rewolucyjny ruch robotniczy.
